- Szczegóły
- Nadrzędna kategoria: Baza wiedzy
- Kategoria: Baza wiedzy / Rachunkowość i podatki
Wyrazem porządku systematycznego w rachunkowości jest zestaw kont syntetycznych oraz zestaw prowadzonych do nich kont analitycznych. Dokonane w księgach rachunkowych zapisy systematyczne muszą być powiązane z zapisami chronologicznymi w sposób wynikający ze stosowanej formy i techniki prowadzenia ksiąg rachunkowych.
Niezbędne przekroje informacyjne w każdej jednostce gospodarczej znajdują praktyczne odzwierciedlenie w odpowiednim zestawie kont, który każda jednostka gospodarcza przyjmuje dla siebie jako obowiązujący. Zestaw kont, czyli tzw. plan kont ( chart of account), jest podstawowym elementem zakładowego planu kont.
Podstawowe przekroje informacyjne w rachunkowości powinny zapewnić uzyskanie informacji odnośnie:
- stanu środków pieniężnych,
- rzeczowego majątku trwałego i obrotowego,
- należności i zobowiązań,
- kredytów,
- kapitałów (funduszy),
- wysokości poniesionych kosztów, osiągniętych przychodów, strat i zysków nadzwyczajnych oraz innych elementów kształtujących wynik finansowy,
- innych danych, poza wymienionymi powyżej, niezbędnych do przedstawienia rzetelnego i jasnego obrazu, stanu i sytuacji finansowej jednostki, a przeznaczonych dla opinii publicznej, właścicieli, kredytodawców, organów statystyki państwowej, a także danych do wszelkich rozliczeń finansowych ze Skarbem Państwa, budżetami oraz kontrahentami jednostki, jak również do sporządzenia sprawozdania finansowego, czyli bilansu i rachunku zysków i strat oraz sprawozdania z przepływu środków pieniężnych a także do sporządzenia deklaracji podatkowych.
Zakładowy plan kont jest jednym ze składników dokumentacji księgowej.
Musi on uwzględniać:
1. informacje o aktywach firmy i kapitałach,
2. informacje o charakterze składników aktywów i rodzajach kapitałów,
3. informacje o rodzajach kosztów i strat nadzwyczajnych,
4. informacje o rodzajach należności i zobowiązań,
5. informacje o rodzajach przychodów i zysków nadzwyczajnych,
6. informacje o wyniku finansowym,
7. informacje dla statystyki państwowej,
8. informacje ważne przy rozliczeniach podatkowych – VAT i podatku dochodowego,
9. informacje dla zarządzania jednostką,
10. informacje o stanie i rodzajach środków finansowych.
Zakładowy plan kont musi również uwzględniać powiązania między kontami oraz przyjęte zasady wyceny aktywów i pasywów.
Przewidziane w zakładowym planie kont zbiory kont syntetycznych i analitycznych, muszą być uwzględnione w prowadzonych księgach i gromadzone jako informacje na prowadzonych kontach według przewidzianych w planie reguł i zasad.
Do opracowania zakładowego planu kont zobowiązane są, w myśl ustawy o rachunkowości, wszystkie jednostki gospodarcze prowadzące księgi handlowe. Ponieważ Minister Finansów nie skorzystał z ustawowej delegacji do wydania wzorcowego planu kont dla jednostek wytwórczych, handlowych i usługowych, jednostki gospodarcze przy budowie własnego planu kont mogą korzystać z opracowanego przez Stowarzyszenie Księgowych wzorcowego wykazu kont z wyjaśnieniem lub z innych opracowań autorskich.
W praktyce zakładowy plan kont opracowuje osoba odpowiedzialna za prowadzenie księgowości, pomocne w opracowaniu planu kont mogą okazać się niżej wymienione zagadnienia:
1. Określenie miejsca prowadzenia ksiąg rachunkowych:
a) w jednostce,
b) poza jednostką: nazwa i adres biura rachunkowego.
2. Określenie techniki prowadzenia ewidencji księgowej:
a) tabelaryczna,
b) przebitkowa,
c) rejestrowa,
d) komputerowa.
2. W przypadku stosowania komputerowej techniki rejestracji konieczne jest określenie w szczególności:
a) rodzaju eksploatowanych systemów, ich udokumentowanie czytelnymi instrukcjami i zgodność z przepisami o rachunkowości,
b) sposób zabezpieczenia przetwarzanych danych i możliwość ich uzyskania w wymaganych przekrojach,
c) sposób zabezpieczenia dostępu do danych dla osób nieupoważnionych.
3. Wykaz kont:
a) syntetycznych,
b) analitycznych,
c) pozabilansowych.
Przy ustaleniu symboli kont należy – po uprzedniej analizie – podjąć decyzję co do budowy tych symboli – ilość członków syntetyki (półsyntetyki) i analityki z ewentualnym określeniem funkcji poszczególnych cyfr w symbolu konta. Zagadnienie to ma szczególne znaczenie przy zastosowaniu komputerów w rejestracji operacji gospodarczych. Układ symboli kont powinien być logiczny i przejrzysty. Układ analityczny kont powinien być dostatecznie głęboki, tak by zapewniał:
a) ujęcie operacji wg rodzaju i przyczyny,
b) dostarczenie niezbędnych danych dla obowiązującej sprawozdawczości finansowej,
c) niezbędne dane dla sporządzenia sprawozdania finansowego wraz z załącznikami.
4. Ustalenie, który z dokumentów jednorodnych, jeśli jest ich w jednostce kilka (oryginał, kopia), stanowi podstawę zapisów księgowych; zagadnienie to należy powiązać z instrukcją obiegu dokumentów księgowych.
5. Określenie księgowego ujęcia działalności pomocniczej:
a) łącznie z działalnością podstawową,
b) wyodrębnienie na wewnętrzny rozrachunek gospodarczy,
c) ewidencyjne wyodrębnienie obrotów, kosztów, wyniku; ustalić symbole kont dla tej lub tych działalności.
6. Określenie księgowego sposobu ewidencji i rozliczania wynagrodzeń:
a) stosowanie jednego konta,
b) stosowanie dwóch kont rozliczeń; ewidencja rzeczowych elementów wynagrodzenia.
7. Ustalenie sposobu ewidencji i rozliczania „sprzedaży wewnętrznej”, rodzaj kont ewidencyjnych i sposób ich zamykania.
8. Określenie zasad i kryteriów podziału kont sprzedaży i kont kosztów własnych sprzedaży oraz określenie sposobu ewidencji przychodów nieopodatkowanych:
a) analityka ww. kont dla potrzeb analizy ekonomicznej efektywności,
b) analityka dla potrzeb VAT,
c) odrębne lub łączne konta sprzedaży i kosztu własnego sprzedaży (zapisy warunkujące czystość obrotów).
9. Ustalenie sposobu ewidencji pozycji limitowanych i nie stanowiących kosztu uzyskania przychodów z przepisów o podatku dochodowym:
a) odrębne konta analityczne,
b) oznakowanie pozycji w ramach danego konta rodzajowego,
c) dodatkowa ewidencja pozaksięgowa.
10. Podanie sposobu ewidencji nakładów inwestycyjnych:
a) wszystkie nakłady przechodzą ewidencyjnie przez konta kosztów inwestycyjnych,
b) zakup dóbr inwestycyjnych odnoszony jest bezpośrednio na konta środków trwałych z pominięciem kont kosztów inwestycyjnych.
11. Podanie sposobu księgowania amortyzacji i umorzenia środków trwałych:
a) poprzez konto funduszu zakładowego,
b) z pominięciem zapisów na koncie funduszu zakładowego, bezpośrednia korespondencja – koszty, analityczne konto amortyzacja majątku trwałego i umorzenie majątku trwałego.
12. Ustalenie ilości i rodzaju kont do ewidencji i rozliczenia VAT (podatek należny i naliczony oraz korekta podatku) oraz sposobu ustalenia pozostałych danych związanych z wypełnieniem podatkowej deklaracji VAT jak rozliczenie podatku.
13. Wykaz dekretacji operacji księgowych:
a) typowych,
b) specyficznych dla rodzaju jednostki gospodarczej i prowadzonych przez nią działalności.
Wykaz dekretacji ma na celu zastąpienie formy opisowej funkcji poszczególnych kont; w rozwiniętej postaci zakładowy plan kont może zawierać opis funkcjonowania poszczególnych kont.
14. Wykaz używanych skrótów, kodów i symboli, poza powszechnie znanymi i stosowanymi; szczególnie ważne przy zastosowaniu elektronicznego przetwarzania danych.
15. Wykaz powtarzających się operacji gospodarczych „zewnętrznych” możliwych do udokumentowania dowodem wewnętrznym (oświadczeniem).
16. Ustalenie częstotliwości inwentaryzacji poszczególnych grup majątku w ramach okresów maksymalnych ustalonych przepisami.
17. Określenie w ramach obowiązujących przepisów przyjętej metody amortyzacji i umarzania środków trwałych i wyposażenia:
a) metoda liniowa lub degresywna,
b) podwyższenie lub obniżenie stawek liniowych,
c) amortyzacja środków trwałych używanych sezonowo,
d) korzystanie z instytucji uznawania środków trwałych za trwale nieczynne.
18. Określenie w ramach obowiązujących przepisów metody umarzania wartości niematerialnych i prawnych (okres umarzania).
19. Określenie rodzaju i miejsca ewidencji rzeczowych składników majątku obrotowego:
a) ewidencja ilościowa,
b) ewidencja wartościowa,
c) ewidencja ilościowo-wartościowa.
20. Ustalenie cen ewidencyjnych zapasów:
a) rzeczywiste ceny zakupu,
b) rzeczywiste ceny nabycia,
c) ceny ewidencyjne.
21. Ustalenie zasady rozchodu zapasów:
a) zasada FIFO,
b) zasada LIFO,
c) zasada średniej ważonej,
d) zasada ceny zapasu podstawowego,
e) inna zasada (określić).
22. Określenie formy ewidencji kosztów i w konsekwencji formy rachunku wyników:
a) układ rodzajowy,
b) układ kalkulacyjny,
c) układ podwójny (mieszany).
23. Ustalenie zasad rozliczania kosztów i przychodów w czasie:
a) rozliczenia czynne,
b) rozliczenia bierne.
24. Ustalanie zasad rozliczenia kosztów zakupu:
a) odnoszone w koszty w momencie powstania,
b) rozliczane w czasie (ustalanie kryteriów).
25. Ustalenie w ramach obowiązujących przepisów zasad wyceny wyrobów gotowych i produkcji w toku.
26. Zdecydowanie i ustalenie kryteriów wyceny materiałów i wyrobów niepełnowartościowych, ustalenie miejsca odniesienia różnic z tytułu obniżenia wartości (w koszty, straty nadzwyczajne, odchylenia od ceny ewidencyjnej).
Autor: Jan Wtulich