Leasing - jego istota i leasing w prawie cywilnym

Istota leasingu polega na finansowaniu – na podstawie umowy leasingu – inwestycji, bez konieczności nabywania przez korzystającego na własność dobra inwestycyjnego, będącego przedmiotem leasingu.

Leasing jest obecnie jedną z najbardziej powszechnych form finansowania działalności wielu firm. Stale rosnąca popularność leasingu wynika między innymi z faktu, iż stał się możliwością szybkiego i efektywnego dofinansowania prowadzonej działalności gospodarczej, bez konieczności zaciągania kredytów bankowych i związanych z nim uciążliwości.

W polskim prawie definicja leasingu funkcjonuje w przepisach prawa cywilnego, podatkowego i ustawy o rachunkowości. Każda z tych dziedzin prawa ma stworzone własne kryteria i zasady dotyczące kwalifikacji leasingu i nie zawsze są one zbieżne.

Międzynarodowy Standard Rachunkowości /MSR/ nr 17 definiuje leasing jako: umowę na podstawie której leasingodawca przekazuje leasingobiorcy  prawo użytkowania aktywów  w uzgodnionym okresie czasu w zamian za opłatę dzierżawną.

W praktyce gospodarczej leasing może być różnie klasyfikowany. Najczęściej spotykany podział opiera się na rozróżnieniu czy umowa leasingu przewiduje opcję własności, oraz kto amortyzuje przedmiot leasingu.

W przypadku gdy:

• amortyzuje go finansujący - jest to leasing operacyjny  

• amortyzuje korzystający – jest to leasing finansowy

W Polsce coraz częściej spotykany jest również leasing zwrotny – polega na nabyciu rzeczy ( np. nieruchomości zabudowanej) od dotychczasowego właściciela celem oddania je w leasing dotychczasowemu właścicielowi – oznacza to, że podmiot posiadający dane dobro sprzedaje je firmie leasingowej, uzyskując w ten sposób środki pieniężne, a następnie to samo dobro bierze w leasing finansowy celem użytkowania. Cechą szczególną jest to , że dobro powyższe nie musi być fizycznie przemieszczane, gdyż cały czas pozostaje u klienta.

Leasing  w prawie cywilnym

Umowa leasingu pod kontem prawa cywilnego jest umową skomplikowaną, dlatego znajomość przepisów rządzących leasingiem jest dla przedsiębiorców bardzo istotna.

Podstawowe informacje dotyczące leasingu znajdują się w Kodeksie Cywilnym / art.709 – ostatnie zmiany Dz.U.2010r. nr 40 poz.222/ zgodnie z tym przepisem „ przez umowę leasingu finansujący zobowiązuje się w zakresie swego przedsiębiorstwa, nabyć rzecz od oznaczonego zbywcy, na warunkach określonych w tej umowie i oddać tę rzecz korzystającemu do użytkowania lub używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony, a korzystający zobowiązuje się zapłacić finansującemu w uzgodnionych ratach wynagrodzenie pieniężne, równe co najmniej cenie lub wynagrodzeniu z tytułu nabycia rzeczy przez finansującego”. Leasing charakteryzuje się jednak kilkoma rozmaitymi typami umów.

Umowa leasingu powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności. Nie ma zatem żadnego skutku prawnego umowa ustna, ponieważ firma leasingowa przekazuje ogólne warunki umowy i zawiera je w formie pisemnej. W umowie mogą być przy tym zawarte różne klauzule dopuszczone na podstawie kodeksowej zasady swobody umów / art.353 k.c./ W szczególności jest możliwe zastrzeżenie kary umownej – ale co istotne błędna i niedopuszczalna jest praktyka niektórych firm leasingowych polegająca na zastrzeganiu kar na niekorzyść leasingobiorcy. Kara umowna może być bowiem zastrzeżona tylko przy świadczeniach niepieniężnych/ art.483 k.c./ zatem firma leasingowa mogłaby zastrzec karę pieniężną na swoją niekorzyść, co oczywiście nie ma miejsca w praktyce.

Korzystający powinien zatem gruntownie przeanalizować umowę i nie wyrażać zgody na zastrzeżenie kary umownej na wypadek opóźnienia w spłacie raty, wystarczającą zatem sankcją są odsetki.

Prawa i obowiązki stron umowy  leasingu:

Finansujący

1.  Finansujący powinien wydać korzystającemu rzecz w takim samym stanie w jakim nabył od zbywcy.

2. Finansujący nie odpowiada wobec korzystającego za przydatność rzeczy do użytku.

3. Powinien natomiast wydać korzystającemu razem z rzeczą odpis umowy ze zbywcą i inne dokumenty np. odpis dokumentu gwarancyjnego otrzymanego od zbywcy lub producenta. 

4. Ochrona korzystającego przed osobami trzecimi np. wytoczenie powództwa windykacyjnego z art.222&1 k.c.

5. Niezwłoczne powiadomienie korzystającego o zbyciu rzeczy po zakończeniu umowy /chyba, że strony inaczej ustaliły zakończenie stosunku leasingu/.

Korzystający

1. Odbiór rzeczy stanowiącej przedmiot leasingu
2. Zapłata w terminie opłaty leasingowej i ponoszenie odpowiedzialności za uchybienie terminowi. Niekiedy opłatę należy uiścić nawet, jeśli nie doszło do wydania rzeczy korzystającemu z powodu przyczyn, za które ponosi on odpowiedzialność /art.709 k.c./
3. Niezwłoczne powiadomienie finansującego o utracie rzeczy
4. Utrzymanie rzeczy w należytym stanie oraz ponoszenie ciężarów związanych z własnością lub posiadaniem rzeczy.
5. Umożliwienie finansującemu sprawdzanie stanu rzeczy i sposobu jej używania.
6. Zwrot rzeczy finansującemu po zakończeniu leasingu /chyba że strony w umowie zawarły inne postanowienie/.

 

Ważne

Korzystający powinien używać rzeczy i pobierać jej pożytki w sposób określony w umowie leasingu, a gdy umowa tego nie określa – w sposób odpowiadający właściwościom i przeznaczeniu rzeczy.

Bez zgody finansującego korzystający nie może czynić w rzeczy zmian, chyba że wynikają one z przeznaczenia rzeczy. Jeżeli po upomnieniu na piśmie przez finansującego korzystający nie usunie zmian, wówczas finansujący może wypowiedzieć umowę leasingu ze skutkiem natychmiastowym, chyba że strony uzgodniły termin wypowiedzenia.

Zapłaty rat: Korzystający jest zobowiązany płacić raty w terminach umówionych. Jeżeli dopuści się zwłoki co najmniej jednej raty, finansujący powinien wyznaczyć na piśmie korzystającemu dodatkowy termin do zapłaty zaległości z zagrożeniem że w razie niedotrzymania tegoż terminu może wypowiedzieć umowę ze skutkiem natychmiastowym.

Jeżeli finansujący po upływie oznaczonego w umowie czasu trwania leasingu zobowiązuje się bez dodatkowego świadczenia przenieś na korzystającego własność rzeczy to musi to uczynić w terminie jednego miesiąca po zakończeniu umowy leasingowej. Zobowiązanie takie powinno być zawarte w umowie leasingowej lub w dodatkowym porozumieniu. może być też w umowie zagwarantowane prawo pierwokupu leasingowanej rzeczy. Jeżeli przedmiotem leasingu jest nieruchomość to do przeniesienia własności niezbędny jest akt notarialny.

 

Autor: Zofia Jasak-Żółcik